Unha fin de semana máxica

 

 

Había tempo que non vía a Iago; eramos veciños, deses que na nosa terra se lles chama veciños do pé da porta. Estudiaramos sempre xuntos e xuntos viviramos unha infancia chea de aventuras naquela parroquia da que ternos tan boas lembranzas.

 

Alegreime de velo. Agora vivía en Vigo, aínda que viña a cotío a visitará súa avoa, que vivía soa, xa que eran desas que sempre dicta: A min da mina casa só me sacades cos pés por diante!.

Contoume moitas cousas, pero a que máis intrigado me deixou foi unha, a modo de máxica aventura, que vivira había pouco tempo, cando trouxera a uns amigos de Vigo a coñecer a Ribeira Sacra.

 

Sucedera o feito a principios da primavera, e deprazáranse a esta zona catro amigos coa idea de pasar unha fin de semana diferente. Nun Suzuki que Ile deixara o seu padrino, saíron de Ferreira cara Os Peares. Escoitaran falar do románico da zona e María, que estudiaba Historia, tiña interese por visitar as igrexas de Pombeiro e Atán.

 

lago era un bo guía. Ademais de coñecer tódalas estradas e caminos, sabía moitas lendas e contos, que dende sempre Ile tíña contado a súa avoa Xenerosa. Faloulles dos ríos, de cómo Xúpiter, namorado de Galicia, quixera permanecer por sempre nela e Ile fixera aquela fenda por onde discurria o cauce do Miño.

 

Pola beira dereita do río, contábame Iago, seguiron a Chouzán; all tamén había unha importante igrexa, que ademais fora trasladada do seu emprazamento orixinal, cando a mediados do século XX, construíron o encoro dos Peares.

 

- Igualiño cós templos de Exipto! -exclamaba María ilusionada-.

De aquí marcharon a Belesar, un pobo cheo de engado, onde xantaron coma cregos. Segiron á Cova, e mentres Vanesa e Suso, se bañaban na praia, lago e María subiron camiñando ata o castro de Vilar de Ortelle, que lago coñecía ben, ademais de ser un dos lugares máis altos do concello pantonés.

 

Voltaron a buscar ós seus compañeiros e continuaron a súa marcha, agora polos lugares do Atén e da Millara. Xa non había unha boa estrada, pero co coche do tío Xoaquín non tiñan problema.

Decidiron acampar á beira do río Miño, frente á ilia de Maiorga, que é unha pequeniña illa formada pola subida das augas do encoro dos Peares,. Montaron as tendas, laboura que os deixou sen folgos, e prepararon unha cea lixeira, pero acompañada dunhas botelliñas de viño mencla que Ile regalara un veciño de Balboa, amigo do pai de lago.

 

A noite era fermosa; estrelada e cunha lúa que cubría o río dunha luz a modo de néboa.

Cantaron, beberon e riron. Iago emocionábase a cotío ó falarme daquela noite, aínda que supoño que non me contou todo o que fixeron, e como se emocionaba ó relatarlles ós seus amigos, especialmente a María os contos que coñecía.

 

Conta! Conta! -repetía Suso-.

Din que hai tempo houbo un túnel que comunicaba as beiras do río, dende a igrexa de Chouzán á outra que había no castro de Marce.

Mañá buscamos ese túnel -dicía Suso envalentonado- ó mellor atopamos algún tesouro deses que din que hai nos castros.

Que noite tan fermosa! -suspiraba María-. Semella que a lúa nos enfoca coma se foramos actores. Hai unha claridade estraña.

Eso, corazón -contestoulle lago pasándolle o seu brazo polo lombo-, non é a lúa, son as fogueiras dos xacios no fondo do río.

 

Os Xacios? -preguntaron a un tempo os colegas-. Quén son os xacios?

Son uns persoeiros mitolóxicos que vivían no fondo deste río, hai miles de anos -díxolles lago-. Eran metade persoas e metade peixes. E relatoulles aquela lenda, que a súa avoa Ile contara tantas veces, sobre un pescador do lugar de Marce, que baixaba tódolos días a pescar ó Miño. Nunha daquelas xornadas aquel home vira saír das augas a unha fermosa rapaza. Era como unha serea, metade muller e metade peixe.

 

O pescador quedou abraiado e aquela criatura pediulle que si a bautizaba, casaría con él.

E casou? -preguntou Vanesa emocionada-.

Casaron, casaron -explicou lago cansado das interrupcións-. A miá avoa di que coñeceu ó crego que os matrimoniou, pero eu non Ilo creo. As xentes de por aquí sempre falaron máis da conta.

E que pasou? -preguntou María-.

Pois iso, que casaron e tiveron fillos -seguía a contar lago-. Din que aqueles nenos eran moi amigos de bañarse no río, sempre estaban na auga, e non axudaban ó seu pai nas tarefas das viñas. Por iso, un día, canso de reprendelos, dixolle ós seus fillos: "Marchaivos, fillos da Xacia! E a madre, que isto escoitou, tomou o camiño do río e desapareceu. Pero aínda contan, que cando chegou ó fondo, onde vivían os outros xacios, estes matáronna e descuatizáronna, por terse bautizado. A miña avoa contoume que ela vira os trozos da xacia flotar no río, e que tamén escoitara os seus lamentos, pero eu non Ilo creo.

 

As dúas rapazas e máis Suso, xa non falaban nada, semellaba que tiñan medo. E lago, para rematar a función leuelles un fermoso romance que o poeta Manuel María lle adicara á Xacia de Vilar de Ortelle.

 

Vilar de Ortelle é lugar

do concello de Pantón

alí o Miño ten pozos

que causan admiración

dos que se serven os xacios,

pequena e estrana nación

que no mais fondo da auga

fixeron habitación,

¡estaban sen bautizar

e non tiñan relixión!

 

Nunha ocasión un veciño

que foi o río a pescar

ollou xacia ben fermosa

que es estaba a peitear

e pediulle casamento

sen podelo remediar.

A Xacia dixo que sí

mais para poder casar

había un impedimento

ó estar sen cristianar.

 

Iago levantou a vista do libro, e observou que estaban todos adormecidos. Pero el seguiu a ler o romance, e desta vez deulle as costas ós amigos que durmían, e leu de cara ó río:

 

Con auga do río o galán

bautizouna sen tardar:

volveuse a xacia unha moza

que era cousa de pasmar.

Casaron. Tiveron fallos.

Que daba gloria mirar

pero das augas do río

non os podían tornar.